36 سال قبل در روز جمعه 14 خرداد 1350 اولین کلاس درس دکتر شریعتی تحت عنوان «تاریخ ادیان» در حسینیه ارشاد آغازشد. حسینیه ارشاد اطلاعیه‌ای به مناسبت برگزاری این کلاس‌ها صادرکرد و هدف خود را از این برنامه توضیح داد.
این کلاس‌ها یکی از مجموعه برنامه‌هایی بود که مسوولان ارشاد تدارک دیده بودند. طی چند ماه رایزنی بنا شده بود فعالیت‌های ارشاد به دو دسته تبلیغی و تحقیقی تقسیم شود. بخش تبلیغی در اختیار دکترشریعتی و بخش تحقیقی زیر نظر استاد مطهری اداره شود.
بنا به گفته دکترمیناچی، در جمع تصمیم‌گیرندگان که اختلاف نظر وجود داشت پس از بحث‌های زیاد این توافق حاصل شد که برای برنامه‌های دکترشریعتی تبلیغات در جراید صورت نگیرد اما در جلسه 16 اسفند ماه سال 49 که به مناسبت ایام تاسوعا مراسم سخنرانی در ارشاد برگزار می‌شد، اطلاعیه کلاس‌های دکتر شریعتی قبل از شروع برنامه خوانده می‌شود.
این مساله از سوی مرحوم مطهری به عنوان نقض توافق از سوی مسوولان ارشاد تلقی شده و قطع همکاری ایشان با این موسسه را به دنبال می‌آورد.(1) سال بعد این اطلاعیه در روزنامه «کیهان» نیز به چاپ رسید. اطلاعیه با این جمله آغاز شده بود: «دوران ما، دوره تغییر ارزش‌ها و تزلزل مبانی فکری و اخلاقی قدیم و در نتیجه بریدن نسل جدید از همه پیوندهای گذشته است» و در ادامه دلایل روی آوردن به نگاهی علمی و پژوهشی به مبانی دینی را با توجه به روح زمانه شرح داده بود.
برای این کلاس که هر دو هفته یک بار تشکیل می‌شد تعداد زیادی قبلا ثبت‌نام کرده و کارت ورود به کلاس دریافت کردند. حدود چهار هزار نفر ثبت‌نام کرده بودند. کسانی که کارت نداشتند همان روز ورود کارتشان را از مسوولان مربوطه می‌گرفتند.
طبق اعلام قبلی کلاس از ساعت 2:30 بعد از ظهر شروع می‌شد، اما پایان آن معلوم نبود. چون یکی از ویژگی‌های شریعتی بی‌نظمی او در سخنرانی بود کمتر دیده می‌شد که او سروقت کلاسش را شروع کند و در موعد مقرر آن را به پایان برساند، اما دانشجویان وی همواره قبل از شروع ساعت رسمی به کلاس می‌آمدند و تا پایان می‌ماندند.
جلسه اول برای ورود به کلاس کارت می‌زدند، اما بعد از آن کنترل برداشته شد و ورود آزاد شد. این اولین بار بود که برنامه‌ای منظم و به صورت ترم دانشگاهی در یک مکان مذهبی برگزار می‌شد. دکتر شریعتی در هر جلسه سخنرانی می‌کرد و متن آن به صورت پلی‌کپی در جلسه بعد به مبلغ 40 ریال به دانشجویان فروخته می‌شد.
در جلسه اول جمعیت زیادی از دختران و پسران جوان دانشجو یا دانش‌آموز و سایر اقشار شرکت کرده بودند. کلاس‌های تاریخ ادیان در ادامه به دروس اسلام‌شناسی انجامید. این کلاس‌ها افراد مذهبی را با مکاتب و تفکرات جدید فلسفی غرب آشنا کرده و آنها را به مطالعه افکار جدید تشویق می‌کرد.
این درحالی بود که محافل مذهبی اساسا به چنین مسائلی نمی‌پرداختند. کلاس‌های تاریخ ادیان در سالن حسینیه ارشاد که مبلمان شده بود برگزار می‌شد و سخنران پشت تریبون سخن می‌گفت. محافل سنتی مذهبی این نوع جلسات را برخلاف سنت رایج جلسات مذهبی دانسته و نسبت به آن واکنش نشان دادند.
حضور دختران و پسران جوان در این کلاس‌ها و همچنین حضور خانم‌ها بدون چادر و حجاب سنتی یکی دیگر از موارد اعتراض برخی روحانیان و محافل سنتی بود.
این کلاس‌ها در ادامه برنامه خود وقتی به نقد و بررسی مارکسیسم رسید، از سوی روشنفکران چپ نیز مورد انتقاد شدید قرار گرفت. اسناد چاپ شده از ساواک نشان می‌دهد مطالب این جلسات به وسیله ماموران ساواک به مقامات بالاتر گزارش شده و نسبت به آن کسب تکلیف می‌شده است، اما ساواک به جای برخورد مستقیم با این جریان روی اختلافات درون نیروهای موجود متمرکز شده و از آن به نفع خود بهره‌برداری می‌کرده است.
کلاس‌های دکتر شریعتی از سوی محافل و جریان‌های مختلف مورد انتقاد گرفت. علاوه بر محافل سنتی که به آداب و رسوم شکلی و نیز نقد‌های وی به تفکرات شیعی رایج ایراد می‌گرفتند، برخی روحانیان مترقی نیز افکار شریعتی را آمیخته با تفکرات مارکسیستی دانسته و موجب انحراف جوانان می‌دانستند. درحالی که وی از سوی نیروهای سیاسی رادیکال چون مجاهدین و گروه‌های چپ به عنوان ضدیت با مارکسیسم مورد اعتراض بود این کلاس‌ها تا روزهای آخر فعالیت حسینیه ارشاد ادامه یافت.
روزتامه هم میهن 21 شماره پنج شنبه، 17 خرداد 1386
پی‌نوشت:
1-نشریه داخلی کتابخانه حسینیه ارشاد، مهر1380، صفحات82 -83
سلام دوست عزیز !
وبلاگ بسیار جالبی داری و بنده مشتاق تبادل لینک با شما هستم در صورت تمایل به من اطلاع بدید !
با تشکر
علیرضا